Wat vooraf ging. De eerste lezing van ondergetekende over geld d.d. 10 oktober ging over de uitholling van de waarde van het geld. Over het geldscheppen van regeringen via monetaire financiering tot het geldscheppen door banken, beide dus geld maken zonder onderliggende waarden, of anders gezegd geld maken zonder geld te hebben. Bij banken kan er nog steeds zo maar een aantal banken failliet gaan gelijk rond 2008 met de bank Lehman Brothers.
In de tweede bouwsteen op 20 februari heb ik met u de actuele 5 belangrijke onzekerheden besproken en dat waren:
- Dat de basiskennis over financiën en economie bij de politiek en de overheid te veel ontbreekt om goede beslissingen te kunnen nemen. Voorbeeld: pensioenfondsen hebben grote problemen met de effecten van het afdwingen van lage rente door de politiek. Staatssecretaris Jetta Klijnsma is vast een schat van een vrouw, maar haar nieuwe pensioenregels gaan gepaard met een oproep tot dialoog met de samenleving en zullen dus verzanden in een moeras, want iedereen mag zich ermee bemoeien, maar het blijft bezuinigen, dus wordt er geknabbeld aan het pensioen van een ieder. Dat is politiek gezien wel logisch, je kunt alleen (belasting)geld halen waar geld is, maar voor pensioengerechtigden uiteraard onlogisch. Een pensioen behoort een heldere onaantastbare belegging te zijn.
- Banken blijven een erg onzekere factor en nemen te grote risico`s omdat ze verwachten toch wel gesteund te worden door de staat of Europa als het slecht gaat. To big to fall. Anders gezegd: de belastingbetaler betaalt wel. De nieuwe opkomst van speculatievormen is verbonden met het technologietijdperk en gaat ook niet meer uit zichzelf verdwijnen. De politiek heeft daar geen invloed op. Door in milliseconden met megabedragen te schuiven over de gehele wereld, kunnen banken en andere vermogensbezitters heel erg veel verdienen. De rijken worden daarbij rijker, zonder dat dit een bijdrage levert aan de economie, ten koste van de niet-rijken.
- Beurzen staan veel te hoog. Dow Jones index staat op 16.173, dus 100 gulden uit het verleden is nu 16 duizend 173 waard geworden. Beurzen staan waanzinnig hoog, ook indien je kijkt naar het rendement op aandelen en dat is een extra risico. Ik heb het wel eens uitgerekend: de werkelijke waarde van de AEX is op basis van rendement niet rond de 400 punten, maar rond de 210 punten, de rest is “verwachten of hopen op een betere toekomst”, dus lucht.
- De regering geeft aan dat de economie een ietsje beter gaat, maar het aantal banen neemt af en die daling zet zich sterk voort met voor komend jaar maar liefst met 15% (voornamelijk banen in de administratieve sector). Vijftien procent minder banen is meer werkloosheid en dus ook meer minder mensen die geld kunnen uitgeven. Waarbij de politiek goochelt met cijfers. Minister Lodewijk Ascher gaf vandaag aan dat de werkloosheid daalt, prachtig, feest, maar gaf ook aan dat het aantal niet-werkenden sterk toeneemt……. Wat is het verschil tussen een werkloze en een niet-werkende?
- Europa wil meer inflatie en ook Nederland denkt daar over en dat betekent indirect dat u minder kan met uw pensioenen, minder kan met AOW-uitkeringen en minder kan als u wat gespaard heeft: spaargeld en vermogen worden minder waard. De ECB beloofde deze en vorige week onconventionele maatregelen en de markt schat in dat dit negatieve rente zal betekenen. De huidige depositorente waar tegen banken geld kunnen neerzetten bij de ECB is 0%. Dat zal vermoedelijk 0,4% betalen worden. Dat heeft consequenties voor pensioenen, maar indirect ook voor uw spaarrekening …….. Stelt u zich eens voor dat u geen rente krijgt op uw spaargeld, maar rente moet betalen over het tegoed van uw spaarrekening.
Vandaag zou ik ingaan, als derde deel, op verdedigingswerken, die een ieder individueel op basis van zijn eigen omstandigheden moet opbouwen, want we behoren de risicofactor zo klein mogelijk maken om te kunnen anticiperen op mogelijke toekomstige problemen. Bereidt u voor op het onverwachte. Daarbij heb ik moeten beloven het vanavond zeer kort te houden gezien de beschikbare tijd en dat is zeer lastig, want de economie blijft zich constant aanpassen aan een veranderende omgeving. Stil zitten kan niet, ook niet voor uzelf, indien je niet constant werkt aan een visie en/of een aanpassing op de veranderende omstandigheden voor jezelf, dan word je onderdeel van het probleem.
De genoemde kenmerken en omstandigheden die nu belangrijk zijn, waren ook voor 1914, voor 1939 en voor 1971 in beeld, met dus ook een vergelijkbare monetaire elite, een elite met vergelijkbare ideeën. We kunnen dus leren uit het nabije verleden.
Odd Fellows voelen zich medeverantwoordelijk voor wat zich op deze aarde afspeelt: dus een denktank bij de Odd Fellows over veranderingen in de maatschappij zou logisch zijn.
Komt er een instorting van de financiële wereld/een wereldoorlog/een andere opzet van de economie/gaan er banken failliet/ gaan er landen failliet/crasht de dollar/komen er grote veranderingen: ja, er zijn kansen.
Zijn er vele te volgen nieuwe omstandigheden: ja zeker, vele: interessante opkomende economieën in Azië en Latijns Amerika, de BRIC-landen, (dus Brazilië waar wij een half miljard aan vlees verkopen, Rusland bv. onze “gasleverancier”, India waar wij kleding en stoffen vandaan halen en China.) ontwikkelingen in China, in Amerika, noem maar op.
Anders denkende Chinezen, Chinezen met meer Amerikaanse dollars in kas dan heel Amerika. Chinezen hebben naast schulden ook voldoende reservedollars om de hegemonie in de wereld van Amerika te kunnen overnemen. China en India kopen het meeste goud van de wereldvoorraad. Chinezen, indirect eigenlijk de Chinese staat, zijn eigenaar van onze Rotterdamse haven, zijn eigenaar zijn van veel Nederlandse bedrijven zoals bv. Kruidvat, Trekpleister, Ici Paris, van afvalbedrijf AVR, Aiko Solar Venlo, Inalfa zonnedaken voor auto`s, truckproducent MAN, Spyker. Chinezen hebben het merk PHILIPS “gehuurd” voor op hun mobile telefoontjes, Darwind windmolens is ook Chinees, miljoenen liggen klaar voor de opstart in Nederland (er wordt gebouwd) van de Chinese zuivelindustrie, bv. bij Heerenveen en Assen, maar kijk ook maar eens naar de Chinese investeringen in heel veel bedrijven in Afrika en daar infrastructuur ontwikkelen, een nieuwe vorm van kolonisatie.
Amerikanen die alle denkbare financiële noodmaatregelen al hebben benut, waardoor toekomstige nieuwe tegenvallers niet meer kunnen worden opgelost. De Amerikanen denken nog steeds dat zij de belangrijkste economie in de wereld te zijn, maar doden ook veel burgers in de wereld, verliezen steeds maar weer oorlogen èn invloed in Irak, Syrië, Afghanistan en noem maar op, hebben zeer grote staatsschulden en in waarde dalende, in aantal snel vermeerderende, dollars.
De waarde van onze euro is hoog, maar deze waarde wordt bepaald door de politiek en niet de economie en dat is anders gevaarlijk.
De geldhoeveelheid in de wereld neemt gigantisch toe, dus het risico van het systeem wordt navenant groter. Too big to fall wordt iedere dag nog bigger. Of is het al too big to rescue?
Er zijn heel veel nieuwe ontwikkelingen waar we rekening mee moeten houden en kennis daarover structureel moeten bijhouden. We moeten in mijn optiek daarover meer met elkaar praten. Maar ik moet het nu kort houden van onze OVM, dus kan ik slechts hier en daar iets aanstippen.
Hoe bereid je je voor op het onverwachte? Hoe bouw je verdedigingswerken op, dat was de vraag.
De basis is spreiding. Als je niets hebt, dan heb je ook niets te verdedigen en dus alleen maar te verliezen.
In Amerika kom je dan uiteindelijk terecht, niet meer in een (huur)huis, maar in een caravanpark, lower income housing: trailerparks. Ontwikkelingen in Amerika komen vaak jaren later ook voor in Europa. Komen er trailerparks in Nederland voor arme mensen? Kunnen wij onze regeling van sociale woningbouw van hoge kwaliteit met een flinke huursubsidie voor het groeiend aantal arme mensen overeind houden? Ook voor 20% of 25% van de bevolking?
Maar hoe kun je in slechte omstandigheden verdienen aan je verlies?
5% van de bevolking in Nederland heeft een negatief vermogen. 33% heeft een huis onderwater (= hogere hypotheek dan de waarde van het huis), 34% van de bevolking heeft echt helemaal niets aan vermogen. 51% van de bevolking heeft nagenoeg niets. Hoe zit het dan met die 49% die wel wat heeft? Nu 8% van de Nederlandse bevolking heeft inclusief eigen woning 500.000 euro of meer. En 1% van de bevolking in Nederland is rijk en rijk ben je in Nederland met een bezit/vermogen van minimaal 4 miljoen.
Ik kan u in 1 lesje van 50 minuten helder uitleggen hoe u eenvoudig miljonair kunt worden. Heb ik vaak gedaan als schoolmeester. Maar dat is een ander onderwerp, helaas heb ik ook daarvoor vanavond geen tijd gekregen van onze OVM.
Hoe kunt u spreiden om risico tegen te gaan om u te kunnen redden bij kleine en grote calamiteiten? Meerderen van u hebben na mijn eerste 2 lezingen over geld mij gevraagd of ik in eenvoudige woorden aan zou willen geven hoe zij individueel verdedigingswerken kunnen oprichten. Daar ga ik dus nu op in.
Borgen baart zorgen. Om risico te vermijden moet echt iedereen iets aan reserves opbouwen, wat reserveren. Dat kan ook iedereen in Nederland, ook die 51% van de bevolking zonder en vermogen, zelfs met een bijstandsuitkering, maar dat vereist flink wat discipline. Vroeger adviseerde ik een risicomijdende spreiding in een gemiddelde huishouding van uw reserves investeren in: 1/3 uitzetten tegen rente, 1/3 beleggen in aandelen en 1/3 in beleggen in onroerend goed. Dus niet alles in een eigen huis, want naar mate je minder spreidt, loop je meer risico. Wel ben ik altijd tegenstander geweest van aflossingvrije hypotheken en dus een voorstander om hypotheken af te betalen. Immers de markt voor huizen kan veranderen. Mogelijk wordt een niet energieneutrale woning binnenkort wel onverkoopbaar. Wel aflossen dus, dan maar een iets kleiner huis, want uiteindelijk is “een liek man is een riek man”.
Elke vorm van schuld tast je onafhankelijkheid aan.
De laatste jaren adviseer ik anders omdat het risico dat er iets mis gaat groter is geworden:
1/5 in uitzetten tegen rente, 1/5 in aandelen, 1/5 in onroerend goed, 1/5 in kunst, antiek of hobby en 1/5 in edele metalen.
Als we daar bij langs lopen:
- Rente. Een deel van je reserves liquide houden is wenselijk vanwege de rente ontvangsten, maar ook om te kunnen kopen. Kenmerk van iets kopen als belegging is dat je iets koopt op het moment dat het goedkoop is en verkoopt op het moment dat dit duur is. Natuurlijk wil je voor dat liquide deel van je geld zoveel mogelijk rente ontvangen. Vroeger ging je dan langs meerdere banken in Nederland om te kijken wie de hoogste rente betaalde en dat waren de Turkse banken met vestigingen in Nederland. Nu kijk je (mogelijk gemaakt door de digitalisering) niet meer naar de banken in Nederland, want die moeten (en mogen) van onze minister extra geld verdienen door lage rentes te betalen om hun eigen vermogen te kunnen versterken. Door de globalisering en digitalisering kijk je nu naar banken in alle landen van de gehele wereld en let je op of een land stabiel is, wat voor valuta risico zo`n land heeft, wat voor rente percentage in dat land gebruikelijk is en of je ook in zo`n land belasting moet betalen over de te ontvangen rente of over het vermogen.
- TIP: zet uw spaargeld op een bank in Noorwegen of Australië. Durft u risico te nemen, kies dan met een klein bedrag voor de hoge rente in Rusland.
- (Op de vraag aan Paul Getty “hoe bent u nou zo rijk geworden meneer Getty” was het antwoord: “ik heb altijd op het juiste moment verkocht”.) Kopen als het goedkoop is, verkopen als het duur is, dat vereist liquiditeit. Zo eenvoudig is dat.
- Aandelen. Aandelen zijn altijd risico. Ze geven momenteel relatief weinig dividend, je moet het van de koerswinst hebben. De beurzen staan ongelooflijk hoog, te hoog, dus groot risico. Je moet dus extra goed spreiden om de boot niet te missen, want helemaal zonder aandelen kan je ook niet.
- TIP: kiezen voor aandelen in bedrijven die actief zijn in landen van opkomende economieën en dan vervolgens kiezen voor aandelen van grote foodproducenten. Eten gaat altijd door, ook in moeilijke tijden. Mijn opa Nagtegaal heeft heel goed verdiend aan zijn aandelen Unilever, die hij in de 2e W.O. kocht, omdat hij als schoolmeester gewoon niet wist wat hij van zijn inkomen moest kopen in de 2e W.O., want er was weinig of niets te koop in die oorlog.
- Onroerend goed. O.G. is in Nederland fiscaal interessant. Indien je onr. goed privé boekt, dan moet je wel een vermogenrendementsheffing van 1,2% betalen over de waarde, maar geen inkomstenbelasting betalen over winst bij verkoop en ook geen inkomstenbelasting betalen over de huurinkomsten en vooral die belastingvrije huurinkomsten kunnen aantrekkelijk zijn. Het rendement op Nederlands onr. goed begint bruto gebruikelijk bij 7% en dat is netto bijna 3%, maar wordt ieder jaar interessanter door de jaarlijkse huurverhoging.
- TIP. Begin met de verhuur van een garagebox indien je een te verhuren huis niet kunt betalen. TIP: in Duitsland liggen de rendementen van huurpanden op het dubbele van Nederland……
- Kunst, antiek en hobby`s. De 1% echte rijken in de gehele wereld hebben gemiddeld 18% van hun vermogen geïnvesteerd in kunst. Dat is gigantisch veel. Waarom doen rijken dat, ook in Nederland, waarom is kunst zo interessant? Van kunst kun je in de eerste plaats genieten. Kunst is ook gemiddeld waardevast en er wordt over winst op kunst bijna overal in de wereld geen inkomstenbelasting betaald. Indien u een schilderij koopt dan behoeft u ook in Nederland over de koopprijs of de waarde van een schilderij geen vermogensrendements belasting betalen. Kunst is dus fiscaal geen onderdeel van uw vermogen en kunst kan vrij snel stijgen in waarde. Uiteraard is het hier ook zo, waar de hoogste stijging zit, zit het hoogste risico. Indien u geen verstand van kunst heeft, kies dan voor zekerheden in de kunst. Antiek en hobby zijn interessant indien u de markt kent.
- TIP. Specialiseren is daarbij het toverwoord. Specialiseren is leren en dus overzicht krijgen van een beperkte markt. Verzamelt u porselein, kies dan niet voor alles wat u mooi vindt aan porselein maar kies voor 1 soort en/of 1 periode uit de geschiedenis. Van porseleinen borden bij voorbeeld uit de Kangxi Wanli periode is eenvoudig te zien wie nog meer interesse heeft, er is een levendige markt van verzamelaars, waarbij de prijzen of veilingresultaten goed zijn te volgen op internet, kijk ook eens wat de musea daarvan hebben, kortom specialisatie geeft kennis, inzicht en overzicht over een markt. (Spreker toont folder met aanbod schilderijen van kunsthandel Simonis & Buunk.)
- TIP. Een etsje van Rembrandt is zo` n zekerheid, kostte in mijn jeugd ongeveer 1000 gulden, nu een executiewaarde van ergens tussen de ongeveer 7000 en 10.000 euro en is ook voor een leek gemakkelijk te kopen en te verkopen.
- Edele metalen. Aan goud en zilver is moeilijk te verdienen, geeft geen rente, het is dood geld, maar geeft wel zekerheid. Het bezit ervan is een soort verzekering. In slechte tijden wordt goud altijd duur. In de 2e-W.O. was er eten te koop voor goud. Momenteel doet een troy ounce (= 31,1 gram) goud 939 euro (30 euro22 per gram). In de afgelopen periode is de waarde van goud gedaald, en is daarom koopwaardiger geworden. (Kopen in een dalende markt, verkopen in een stijgende markt.) Indien we uitgaan van de gouden standaard voor ons geld uit het verleden, dan zou op basis van de geldhoeveelheid en de goudhoeveelheid in de gehele wereld een ounce goud nu minimaal 7000 euro waard moeten zijn. Er zijn mensen die zeggen dat een troy ounce goud op termijn die 7000 euro zeker zal halen …..….
- TIP. Zilver vind ik persoonlijk minder speculatief dan goud. Zilver is namelijk ook nodig als grondstof voor de industrie. Om een kilo zilver te winnen in een mijn, ben je ongeveer 600 euro kwijt aan winnings- en productiekosten. En een kilo zilver is net als goud de laatste tijd in waarde gedaald en kost vandaag 455 euro per kilo, dus interessant. (Spreker toont kilo zilver gekocht bij de SNS-bank.)
Gezien dat ik het kort moet houden van de OVM moet ik nu stoppen.
Mijn uitgangspunt was uiteindelijk te komen tot een praktische visie voor de Odd Fellow Loges en die heb ik niet gehaald. Ik heb ideeën om slechte toekomstige tijden op te kunnen vangen door fondsvorming bij de Loges en/of aan ABBA (idee van E.F. de Wolf), als streefpunt op de horizon.
Creativiteit brengen in ABBA`s. Armoede Bestrijding via Burgerlijke Allianties. Samenwerking zoeken met andere sociaal maatschappelijke organisaties om een infrastructuur op te bouwen in combinatie met een breed draagvlak te creëren. Immers in ons werkgebied is nu al 20% van de bevolking arm en dat percentage zal stijgen. De grootste werkgever in ons Oost-Groningen is de sociale werkplaats ABBA om toekomstgericht sociaal maatschappelijk praktisch bezig te zijn in slechte tijden, om (mede)richting te kunnen geven aan de inwoners van ons werkgebied. Dit zou mijn onderwerp kunnen zijn bij een volgende bouwsteen.
Ik moet dus afsluiten en doe dit met de spreuk: Vriendschap, liefde en waarheid, zijn geen luxe artikelen, maar eerste levensbehoeften.
K.B. van Slochteren 17-04-2014
